Skarby kultury UNESCO w Europie

Akropol

Ateny, Akropol / Na liście UNESCO od 1987 r

Najpiękniejsze budowle górującego nad Atenami wapiennego wzgórza powstały w V w. p.n.e. za czasów stojącego na czele demokracji ateńskiej Peryklesa. Architekci Iktinos i Kallikrates oraz geniusz rzeźby greckiej Fidiasz stworzyli na cześć patronki Aten arcydzieło - Partenon. Zachwyt budzą też pozostałe budowle, z których niewiele ocalało do czasów współczesnych: Propyleje - brama wejściowa na Akropol, Erechtejon, świątynia Nike i teatr Dionizosa.

Akropol ateński

Akropol już w XIV w. p.n.e. był znanym miejscem kultu.
Najsłynniejsza budowla starożytnych Aten, Partenon, stanowi mistrzowski popis architektoniczny. Mimo swego monumentalnego wyglądu świątynie nie przytłacza dzięki niewielkiemu nachyleniu kolumn ku środkowi, lekko wygiętej ku górze płycie podstawy i kolumnom narożnym grubszym od pozostałych. Uznany za cud starożytnego świata posąg Ateny Partenos (dziewiczej), dzieło Fidiasza zdobiące jedno z pomieszczeń Partenonu, nie przetrwał do naszych czasów. Metrowej wysokości fryz przedstawiający pochód pantanejski został skuty i trafił w XIX w. do British Museum. Nadal można podziwiać nieskazitelne proporcje tej świątyni i złote barwy, w które spowija się wieczorną porą za sprawą budulca - marmuru pentelickiego zawierającego drobiny żelaza. Erechtejon powstał w V w., a wznoszony był w porządku jońskim - młodszym niż właściwy dla Partenonu porządek dorycki. W skład budowli wchodzą dwie świątynie poświęcone Atenie, Posejdonowi i Erechtusowi w miejscu ich walki o władzę nad miastem. Niezwykłą dekoracją jednego z jego portyków jest sześc kariatyd - smukłych kolumn o kształtach powabnych dziewcząt.

Athos

Zespół klasztorny / Na liście UNESCO od 1988 r.

Święte dla prawosławia miejsce, Athos, największa mnisza wspólnota w całym chrześcijaństwie, znane jest... z zakazu przebywania na tym terenie kobiet, dzieci, a także zwierząt płci żeńskiej. Żadne z pań nie może więc na własne oczy zobaczyć jednego z 20 zakładanych od X w. klasztorów i dzieł sztuki w nich zgromadzonych.

Klasztor św. Dionizego, w którym mieszka obecnie ok. 50 mnichów

Athos jest najbardziej na wschód wysuniętą odnogą Półwyspu Chalcydyckiego. Mnisi mogą się tu rządzić ustanowionymi orzez siebie prawami, bowiem region ten ma niczym nieograniczoną autonomię.
Jako pierwsi na urwistych brzegach morskich u stóp góry Athos (2033 m n.p.m.) w IX w. zamieszkali mnisi-pustelnicy. W 963 r. Atanazy założył pierwszy monastyr - Wielką Ławrę.
Wspólnota ta ma charakter eremicki - Każdy zakonnik mieszka w osobnym domostwie. W ciągu wieków przybywali tu Grecy, Rosjanie, Bułgarzy, Serbowie i Gruzini, dziś dominują klasztory greckie, ale jest także monastyr bułgarski, rosyjski, serbski. W największym z monastyrów, Watopedi, także z X w., główny kościół zdobią wspaniale ikony, a w bogatej bibliotece znajdują się m.in. rękopisy Homera. Skarbiec Wielkiej Ławry wypełniają bezcenne średniowieczne rękopisy, bizantyjskie ikony, kreteńskie freski i mozaiki. Athos wciąż jest głównym ośrodkiem duchowym prawosławia. Pomimo surowych reguł monastycznego życia zamieszkuje go ponad 2000 zakonników.

Meteory

Masyw Meteory, Kompleks klasztorny / Na liście UNESCO od 1988 r.

Zawieszone w powietrzu - tak można przetłumaczyć greckie "meteoros", które stało się nazwą tego miejsca. Nazwa jednak odnosi się nie tylko do niezwykłych piaskowcowych ostańców, ale i do wzniesionych na ich szczytach klasztorów prawosławnych mnichów. Zdumiewa tu zarówno przyroda, jak i niezwykłe wytwory człowieka, dlatego Meteory zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako zabytek kultury i obiekt przyrodniczy.

Klasztor Warłama położony jest na drugiej co do wysokości skale Meteorów

Niezwykłe formacje Meteorów są rezultatem wietrzenia skał piaskowych położonych na styku gór Pindos i Równiny Tesalskiej. Niedostępne iglice, bastiony i jaskinie pociągały rozmiłowanych w pustelniczym życiu wyznawców prawosławia, którzy pragnęli swe życie poświęcić wyłącznie Bogu. Pierwszym znanym z przekazów historycznych eremitą był Barnaba, który zamieszkał w jednej z jaskiń 985 r. Klasztory zaczęły powstawać w XIV w. Mnich Atanazy, który przybył w te strony w 1336 r., na słupie sklanym zwanym Szeroką Skałą, na wysokości 534 m, założył największy z klasztorów - Wielki Meteoron. W skład monastyru wchodzi m.in. 50 cel, biblioteka, skarbiec i wzniesiony w XVI w. główny kościół - katolikon.
Pomimo surowych reguł w XVI w. istniały tu 24 klasztory i był to szczyt rozwoju monastycyzmu na Meteorach.
Materiały używane do budowy trafiały na skalne iglice prawdopodobnie tą samą drogą, którą przybywali tam ludzie i dostarczano żywność, czyli po drewnianych drabinach lub były wciągane w koszach obsługiwanych przez kołowroty. W XVIII w. zaczął się upadek odosobnionych klasztorów, po II wojnie światowej mnisi zamieszkiwali tylko pięć z nich, większość pozostałych nie zachowała się. Dzięki wykutym niedawno ścieżkom i drewnianym pomostom turyści mogą dziś oglądać te niezwykłe zabytki kultury.

Źródło: Encyklopedia ,,Skarby kultury i przyrody UNESCO" wyd.,, Ibis", Poznań 2013